व्यस्त जीवनात तोंडाच्या आरोग्याची काळजी कशी घ्यावी?
आजकाल बहुतेक लोकांचे जीवन वेगवान आणि व्यस्त आहे; ज्यामुळे तोंडाच्या स्वच्छतेसाठी योग्य वेळ घालवणे एक आव्हान बनले आहे. तरीही तुमच्या दैनंदिन दिनचर्येत मौखिक आरोग्यासाठी वेळ देणे अत्यावश्यक आहे. हिरड्या आणि दात स्वच्छ केल्याने बॅक्टेरिया दूर होतात आणि हिरड्यांचे आरोग्य सुधारते. जिवाणू तोंडात आम्लता वाढवतात ज्यामुळे श्वासाची दुर्गंधी, क्षय, हिरड्यांना आलेली सूज आणि हिरड्यांचे आजार तसेच हृदयविकार, स्ट्रोक आणि मधुमेह यांसारख्या प्रणालीगत रोगांच्या गुंतागुंत वाढतात.
दात आणि हिरड्या स्वच्छ करा : सकाळी आणि झोपण्यापूर्वी दोन मिनिटे दात आणि हिरड्या स्वच्छ करणे आवश्यक आहे. लवचिक डोके असलेला लहान मऊ टूथब्रश दात रेषेपर्यंत 45 अंशांवर ठेवला जातो आणि हिरड्यांचे नुकसान टाळण्यासाठी लहान गोलाकार हालचालीत ब्रश करण्याची शिफारस केली जाते. जिवाणू तयार होण्याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी जीभ घासणे किंवा स्क्रैप करणे आवश्यक आहे. खराब कौशल्य किंवा शारीरिकदृष्ट्या अपंग असलेल्या लोकांसाठी बॅटरीवर चालणारे किंवा इलेक्ट्रिक टूथब्रश हे उपयुक्त साधन असू शकते.
फ्लॉसिंग करणे : फ्लॉसिंग ही एक आवश्यक प्रक्रिया आहे. कारण पिवळा थर काढून टाकण्यासाठी ब्रश दोन दातांच्या दरम्यान पोहोचू शकत नाही. फ्लॉसिंग दिवसातून एकदा झोपण्याच्या वेळी करावे. सरावासह, फ्लॉसिंगला फक्त एक किंवा दोन मिनिटे लागतील आणि जोपर्यंत ते केले जाते तोपर्यंत आपण प्रथम ब्रश किंवा फ्लॉस केले तरी काही फरक पडत नाही. हे पारंपारिक फ्लॉस किंवा इतर साधनांद्वारे केले जाऊ शकते. जसे की बाटली ब्रश, फ्लॉसपिक्स किंवा वॉटरजेट्ससारखे दिसणारे लहान ब्रश.
पुरेसे पाणी प्या : दररोज सरासरी २.७ ते ३.७ लिटर पाणी प्यावे. दररोज पुरेसे पाणी पिण्यामुळे आपले दात आणि हिरड्या निरोगी राहण्यास मदत होते. पाणी पुरेसे न पिणे आपल्या आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम करू शकते. फ्लोराइडयुक्त पाणी (< 1ppm) प्यायल्याने दात मजबूत राहतात. मुले आणि प्रौढांमधील पोकळी आणि दात किडणे सुमारे 25 टक्के कमी होते. नळाचे पाणी आणि मिनरल वॉटरमध्ये फ्लोराइड आढळते. हे आपले दात मजबूत करण्यास मदत करते.
लहान मुलांचे दात : लहान मुलांचे किंवा बाळाचे दात दिसताच ते स्वच्छ ओले कापड वापरून सकाळी आणि झोपण्यापूर्वी स्वच्छ केले पाहिजेत. १२ महिन्यांत बाळाचे दात मऊ टूथब्रशने स्वच्छ करावेत आणि दात घासल्यानंतर थुंकायला शिकवावे. मूल थुंकण्यास सक्षम असल्यास वयाच्या तिसऱ्या वर्षी टूथपेस्टचे प्रमाण वाढवा. टूथपेस्टची सूज येऊ नये म्हणून मुलाला थुंकता येत असेल तर वयाच्या तिसऱ्या वर्षी टूथपेस्टचे प्रमाण वाढवा. एक सामान्य नियम म्हणून, पालकांनी मूल 8 किंवा 10 वर्षांचे होईपर्यंत मुलांचे दात घासले पाहिजेत. मुलाच्या पहिल्या वाढदिवसापासून दंतचिकित्सकांना भेट देणे आवश्यक आहे.
संतुलित आहार : साखरयुक्त, आम्लयुक्त अन्न आणि पेय मर्यादित करा. कारण ते दात किडण्यास कारणीभूत ठरतात. त्याऐवजी फळे, भाज्या आणि पातळ प्रथिने यांचा संतुलित आहारात समाविष्ट करा.
तंबाखू आणि धूम्रपान टाळा : तंबाखूजन्य पदार्थांचे सेवन आणि धूम्रपान केल्याने दातांवर डाग पडणे, श्वासाची दुर्गंधी, दात लवकर गळणे, तोंडाच्या कर्करोगाची शक्यता वाढते. त्यामुळे निरोगी आयुष्यासाठी आणि मुख आरोग्यसाठी धूम्रपान आणि तंबाखूजन्य पदार्थ टाळा.
मधुमेह आणि दंत काळजी : जर आपल्या रक्तातील ग्लुकोजची पातळी जास्त राहिली तर आपल्याला हिरड्यांचे आजार होण्याची शक्यता जास्त असू शकते. हिरड्यांमधून रक्तस्त्राव, हिरड्यांना सूज, दात सैल होणे हे मधुमेहाच्या रुग्णांमध्ये सर्रास दिसून येते. आपल्या साखरेची पातळी आणि तोंडी आरोग्य यांच्यात द्विदिशात्मक संबंध आहे. म्हणून जर आपण आपल्या हिरड्यांची काळजी घेतली तर आपल्या साखरेची पातळी नियंत्रित होत असल्याचे आपल्याला दिसेल.
गर्भधारणा आणि दंत काळजी : काही गरोदर महिलांना हिरड्यांचे आजार, दात दुखणे आणि हिरड्यांना सूज येण्याची तक्रार असते. हिरड्यांचे आजार आणि दंत क्षयाचा धोका वाढल्याने या रुग्णांना चांगल्या दैनंदिन मुख स्वच्छतेचे महत्त्व पटवून दिले पाहिजे. दिवसातून दोनदा दोन मिनिटे मऊ-ब्रिस्टल ब्रशने ब्रश करणे, फ्लोराइडयुक्त टूथपेस्ट वापरणे आणि दिवसातून एकदा फ्लॉसिंग करण्यास प्रोत्साहित केले पाहिजे. गर्भधारणेच्या दुसऱ्या तिमाहीत दंत प्रक्रिया सुरक्षितपणे केल्या जातात.
योग्य दीर्घकालीन तोंडी आरोग्य आणि प्रणालीगत आरोग्य राखण्यासाठी 24 तासांमध्ये 5 किंवा 6 मिनिटे दात आणि हिरड्यांची काळजी घेणे आवश्यक आहे. आपल्याकडे नैसर्गिक दात असले किंवा दात नसले तरीही वर्षातून कमीतकमी एकदा आपल्या दंतचिकित्सकांना भेट द्या. कारण चांगले मौखीक आरोग्य ही निरोगी जीवनशैलीची पहिली पायरी आहे.
– डॉ. प्रज्ञा दत्तात्रय कदम
सहाय्यक प्राध्यापक, दंतचिकित्सा विभाग
शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय, धुळे
